دوره “کاهش فعالیت خورشید” در راه است اما نگران نباشید

 

دوره “کاهش فعالیت خورشید” در راه است اما نگران نباشید

بیگ بنگ: شایعاتی مطرح شده که خورشید در قرنطینه به سر می‌برد و بزودی شرایط جوی زمین دستخوش تغییر شده و زلزله‌ یا سرمایی فراگیر در سیاره‌مان رخ خواهد داد. خب، توصیه می‌کنیم خونسردی‌تان را حفظ کنید و به شایعات توجه نکنید، زیر این رویداد فقط جزئی از “چرخه خورشیدی” است و هر ۱۱ سال یک‌بار فعالیت‌ ستارۀ ما کاهش و افزایش می‌یابد.

به گزارش بیگ بنگ، خورشید، یک ستاره آرام و یکنواخت است که با سوختن هیدروژن و تبدیل آن به هلیوم،  حدود ۴.۶ میلیارد سال است که به زندگی خود ادامه می‌دهد. اما در عین حال تغییرات منظمی در دوره‌های زمانی کوتاه مدت وجود دارند که خورشید ما را همچنان فعال و جذاب کرده‌اند. فراز و فرود دوره‌ای فعالیت‌های این ستاره، «چرخه خورشیدی» نام دارد.

آنچه می‌توان انتظار داشت که اتفاق بیفتد، دوره‌ای کاملاً عادی در چرخه ۱۱ سالۀ خورشید است که به آن دورۀ کاهش فعالیت خورشید(solar minimum) می‌گویند. این اتفاق اصلاً جای نگرانی ندارد. حتی همین الان که مشغول خواندن این مقاله هستید، به احتمال زیاد چند مورد از این دوره‌ها در حال وقوع است و هیچ آسیبی هم به شما نمی‌رسد. حتی متوجه وقوع این رویدادها نیز نمی‌شوید.

در حال حاضر، چرخه خورشیدی ۲۴ را تجربه می‌کنیم. بیست و سومین چرخه خورشیدی در انتهای دهه ۱۹۹۰ رخ داد و تا سال ۲۰۰۸ ادامه یافت. ناسا در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد که دوره کاهش فعالیت خورشید در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ می‌تواند رخ دهد. در ماه دسامبر سال گذشته، کارگروهی پیش‌بینی چرخه خورشیدی ۲۵ را در طی گزارشی اعلام کرد که دورۀ “کاهش فعالیت خورشید” بین چرخه‌های ۲۴ و ۲۵ در ماه آوریل ۲۰۲۰ به وقوع می‌پیوندد.

بنابراین، یا در حال حاضر این رویداد خورشیدی در حال وقوع است، یا بزودی باید شاهد آن باشیم. “چرخه خورشیدی” بر پایۀ میدان مغناطیسی خورشید رخ می‌دهد که هر ۱۱ سال یک‌بار دچار تغییر و گردش می‌شود. به این ترتیب، قطب‌های مغناطیسی شمال و جنوبِ آن جایشان را عوض می‌کنند. هنوز مشخص نیست چه عاملی موجب این چرخه‌ها می‌شود.

بر اساس تحقیقات اخیر، این رویداد با هم‌ترازی سیاره‌ای ۱۱.۰۷ ساله ارتباط دارد. اما قطب‌ها زمانی عوض می‌شوند که میدان مغناطیسی در ضعیف‌ترین حالتش قرار داشته باشد. این وضعیت به دوره “کاهش فعالیت‌های خورشید” معروف است. از آنجایی که میدان مغناطیسی خورشید به کنترل فعالیت خورشید (طوفان‌های خورشیدی، پرتاب شراره‌های خورشیدی و …) می‌پردازد، این چرخه با تغییر این فعالیت‌ها، برای ما قابل شناسایی است.

در طول دورۀ “کاهش فعالیت خورشید”، شراره‌ها و طوفان‌های خورشیدی به کمترین میزان می‌رسند. وقتی خورشید مجدداً به حداکثر فعالیت خود برسد، این روند به صورت تدریجی تغییر پیدا می‌کند. میدان مغناطیسی قوی‌تر شده و طوفان‌ها و شراره‌های خورشیدی افزایش می‌یابند. بدین ترتیب ۲۲ سال طول می‌کشد تا یک “چرخه خورشیدی” بصورت کامل طی شود.

https://bigbangpage.com/wp-content/uploads/2020/05/salpata-sol-min.jpg

چرخه‌های خورشیدی عموماً از زمین قابل مشاهده نیستند. البته شاید شفق‌های قطبی را در طول افزایش حداکثریِ فعالیت خورشید ببینیم، زیرا شفق‌های قطبی در اثر فعالیت خورشید به وجود می‌آیند. افزایش فعالیت خورشید می‌تواند بر ارتباطات رادیویی و ماهواره‌های مسیریابی تاثیر بگذارد. افرادی که به طور دقیق خورشید را مشاهده و بررسی می‌کنند، طوفان‌های خورشیدی بیشتری را در طول افزایش حداکثریِ فعالیت خورشید ردیابی می‌کنند.

در دورۀ کاهش فعالیت خورشید، تابش فرابنفش خورشید رو به کاهش می‌گذارد، اما اثرات این کاهش در استراتوسفر و ارتفاعات بالاتر نمایان می‌شود. این اتفاق به کاهش ناچیزِ اندازۀ اتمسفر ختم می‌شود. و بالعکس، افزایش تابش فرابنفش در طول افزایش حداکثری فعالیت خورشید منجر به بارش باران می‌شود، اما تاثیری که بر روی دما می‌گذارد، ناچیز و قابل اِغماض است.

البته در طول کاهش حداقلیِ فعالیت خورشید، پرتوهای کیهانی نیز افزایش پیدا می‌کنند. منبع این پرتوهای کیهانی، انفجارهای ابرنواختری است. اتسمفر زمین از ما در برابر این تابش محافظت می‌کند؛ تابشی که می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد. این پرتوها در ارتفاعات بالاتر خطراتی را برای فضانوردان به همراه دارد. اخترشناس «دین پسنل» از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در سال ۲۰۱۷ گفت: «در طول دوره کاهش حداقلیِ فعالیت خورشید، میدان مغناطیسی خورشید تضعیف شده و میزان محافظت در برابر این پرتوهای کیهانیِ مضر کاهش می‌یابد. این عامل می‌تواند جان فضانوردان را به خطر اندازد.»

اخیراً بر این شایعه دامن زده شد که دانشمندان ناسا از تکرار وقوع رویدادی به نام «Dalton Minimum» ابراز نگرانی می‌کنند. این رویداد در اوایل قرن نوزدهم میلادی به وقوع پیوست و دورۀ شدیدی در تاریخ زمین رقم زد. این دوره سال بدون تابستان را به همراه داشت. در پی این رویداد، دما کاهش یافت، محصولات کشاورزی از بین رفتند و عدۀ زیادی در سراسر دنیا از گرسنگی جان خود را از دست دادند. عده‌ای هم به دلیل سرمای بی‌سابقه از این جهان رخت بربستند.

البته این مورد هیچ ارتباطی با فعالیت خورشید نداشت. همۀ این مشکلات در اثر فوران آتش‌فشان “کوه تامبورا” در اندونزی به وجود آمد. این فوران در سال ۱۸۱۵ اتفاق افتاد. افزون بر این، محققان با انتشار مقاله‌ای در سال ۲۰۱۳ نشان دادند که هیچ ارتباطی میان فعالیت خورشید و زلزله وجود ندارد. آخرین چرخه خورشیدی نسبتاً آرام بود. برخی از گزارش‌ها نشان می‌دهد که دمای جهان کاهش پیدا کرده و عصر یخی کوتاهی آغاز خواهد شد.  ناسا در اوایل سال جاری به شدت این ایده را مورد انتقاد قرار داد.

تیم ناسا معروف به «تغییر آب‌وهوای جهان» این چنین نوشت: «گرمایشِ ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای در اثر مصرف بالای سوخت‌های فسیلی، شش برابر بیشتر از سرمایش احتمالی به درازای چند دهه است که کاهش طولانیِ فعالیت خورشید می‌تواند به همراه داشته باشد. حتی در صورتی که دوره کاهش حداقلی فعالیت خورشید یک دهه طول بکشد، دمای جهان کماکان روند افزایشیِ خود را طی خواهد کرد. از آنجا که عواملی بیشتر از تغییرات خروجی خورشید باعث تغییر دمای جهان می‌شوند، قسمت عمده تغییرات و گرمایش جهانی را می‌توان به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در اثر فعالیت انسان‌ها در زمین نسبت داد.»

برخی از دانشمندان بر این باورند که رابطه‌ای میان کاهش فعالیت خورشید و فعالیت آتش‌فشانی وجود دارد، اما این ارتباط ضعیف است و مقاله‌های مختلف با این ایده چندان موافق نیستند. در هر صورت نیازی به نگرانی در این مورد وجود ندارد. اگرچه چرخه ۲۴ کوچک‌تر از چند چرخه پیشین بود، اما آن چرخه‌ها به طرز عجیبی قوی بودند. خوشبختانه، چرخه تازه‌ای که قرار است به زودی تجربه کنیم، زیاد عجیب نیست.

ترجمه: منصور نقی‌لو // منبع: بیگ بنگ